Η φράση έχει την έννοια ότι οι μεγάλες γιορτές τελειώνουν για την ώρα, αφού η επόμενη μεγάλη γιορτή, είναι αυτή του Ευαγγελισμού, στις 25 Μαρτίου. Σκόπιμα παραλείψαμε τη γιορτή του Αγίου Χαραλάμπους στις 10 Φεβρουαρίου και τις ενδιάμεσες μέχρι του Ευαγγελισμού, κάτι που θα εξηγήσουμε παρακάτω.
Οι γιορτές, λοιπόν, ήταν μια αφορμή για γλέντι και ξεκούραση, δεδομένου ότι σε κάθε γιορτή που αντιστοιχούσε στο όνομα κάποιου, αρσενικού εννοείται, μέλους της κάθε οικογένειας, το σπίτι άνοιγε για να δεχτεί "επισκέψεις"... Από την προηγούμενη μέρα, λοιπόν, η νοικοκυρά ήταν σε εγρήγορση, για τις απαραίτητες ετοιμασίες. Να ζυμώσει τη λειτουργία, να "στουμπήσει" του σιτάρι, να καθαρίσει και να συγυρίσει το σπίτι...
Το πρόσφορο.
Κατ' αρχήν έπρεπε να ζυμωθεί η λειτουργία (το γνωστό πρόσφορο) που την άλλη μέρα πρωί-πρωί, με το χτύπημα της πρώτης καμπάνας έπρεπε να πάει στην εκκλησία μαζί με το ψυχοχάρτι, τυλιγμένα μαζί σε καθαρή λευκή πετσέτα, κεντημένη στις γωνίες, ειδική για τη χρήση αυτή. Στην ίδια πετσέτα τυλίγονταν και το ύψωμο, τμήμα από το πρόσφορο που ευλογείται κατά τη διάρκεια της λειτουργίας από τον ιερέα και επιστρέφεται μετά τη λειτουργία, μαζί με το ψυχοχάρτι.
Από το ύψωμο πρέπει να φάνε ένα κομματάκι άπαντες, μετά το πέρας της λειτουργίας, όντας "νηστικοί", δηλαδή μη έχοντας φάει ή πιεί τίποτα από το πρωί.
Η δε ετοιμασία του πρόσφορου προϋπόθετε πολύ καλή ατομική καθαριότητα και εκφώνηση ειδικών ευχών πριν το ζύμωμα
Από το ύψωμο πρέπει να φάνε ένα κομματάκι άπαντες, μετά το πέρας της λειτουργίας, όντας "νηστικοί", δηλαδή μη έχοντας φάει ή πιεί τίποτα από το πρωί.
Η δε ετοιμασία του πρόσφορου προϋπόθετε πολύ καλή ατομική καθαριότητα και εκφώνηση ειδικών ευχών πριν το ζύμωμα
Το ψυχοχάρτι.
Το ψυχοχάρτι είναι ειδικά διαμορφωμένο χειρόγραφο έντυπο, χωρισμένο σε δύο μέρη, θα λέγαμε.
Το πρώτο τμήμα τιτλοφορείται "Των Ζώντων". Εδώ αναγράφονται τα ονόματα των ζώντων, των εν ζωή, δηλαδή, μελών της οικογένειας. Αρχικά μόνο των αρσενικών, αργότερα και των θηλυκών μελών της οικογένειας. Μια συνήθης πρακτική, ειδικά όταν η οικογένεια είναι πολυμελής αφού παλιά στην ίδια στέγη έμεναν αρκετές φορές και οι παντρεμένοι γιοί με τις οικογένειές τους, είναι να γράφονται το όνομα του συζύγου και της συζύγου και τα παιδιά να περιλαμβάνονται στη φράση "και τέκνων".
Το άλλο τμήμα επιγράφεται "Των Κεκοιμημένων". Εδώ αναγράφονται τα ονόματα όλων των μελών της οικογένειας, που έχουν κοιμηθεί, πεθάνει. Το ψυχοχάρτι τελειώνει με τη φράση "Πάππου προς πάππων και Αναδόχων Ψυχοχάρτι", τονίζοντας τη μεγάλη σημασία των Νονών-Αναδόχων, αυτών που βάφτισαν τα μέλη της οικογένειας και περιλαμβάνονται στο Ψυχοχάρτι του σπιτιού. Τα ονόματα που είναι γραμμένα στο Ψυχοχάρτι αναγιγνώσκονται από τον ιερέα, κατά την Προσκομιδή.
Το πρώτο τμήμα τιτλοφορείται "Των Ζώντων". Εδώ αναγράφονται τα ονόματα των ζώντων, των εν ζωή, δηλαδή, μελών της οικογένειας. Αρχικά μόνο των αρσενικών, αργότερα και των θηλυκών μελών της οικογένειας. Μια συνήθης πρακτική, ειδικά όταν η οικογένεια είναι πολυμελής αφού παλιά στην ίδια στέγη έμεναν αρκετές φορές και οι παντρεμένοι γιοί με τις οικογένειές τους, είναι να γράφονται το όνομα του συζύγου και της συζύγου και τα παιδιά να περιλαμβάνονται στη φράση "και τέκνων".
Το άλλο τμήμα επιγράφεται "Των Κεκοιμημένων". Εδώ αναγράφονται τα ονόματα όλων των μελών της οικογένειας, που έχουν κοιμηθεί, πεθάνει. Το ψυχοχάρτι τελειώνει με τη φράση "Πάππου προς πάππων και Αναδόχων Ψυχοχάρτι", τονίζοντας τη μεγάλη σημασία των Νονών-Αναδόχων, αυτών που βάφτισαν τα μέλη της οικογένειας και περιλαμβάνονται στο Ψυχοχάρτι του σπιτιού. Τα ονόματα που είναι γραμμένα στο Ψυχοχάρτι αναγιγνώσκονται από τον ιερέα, κατά την Προσκομιδή.
 |
| Αυθεντικό Μελιβοιώτικο Ψυχοχάρτι. |
Το ύψωμο.
Αρκετές γυναίκες, όταν γιορτάζει κάποιο μέλος της οικογένειας, από την προηγούμενη μέρα "στουμπάνε στιάρι" σε ειδικό σκεύος που λέγεται "τσιούμα", ρίχνουν, δηλαδή, άβραστο σιτάρι στο σκεύος που προαναφέραμε και με κάποιο κυλινδρικό ξύλο, συνήθως στυλιάρι από τσεκούρι ή κάτι αντίστοιχο το χτυπάνε έτσι ώστε να σπάσει ο καρπός.
Κατόπιν, το βράζουν κι όταν ετοιμαστεί το ανακατεύουν με ζάχαρη, χτυπημένα καρύδια, αμύγδαλα και άλλους ξηρούς καρπούς, το τοποθετούν σε πιατέλα μακρόστενη και με περισσή επιμέλεια του δίνουν ημισφαιρικό σχήμα. Στην επιφάνεια σχηματίζουν με βρασμένα και ξεφλουδισμένα αμύγδαλα σταυρό, με τις κεραίες του να διατρέχουν όλο το μήκος και το πλάτος, στα δε τεταρτημόρια που είναι ελεύθερα κάνουν αυτοσχέδια σχήματα: άνθη, μικρότερους σταυρούς κ.λπ. Τέλος, περιχύνουν με κανέλα, για επιπλέον νοστιμιά και άρωμα.
Ο δίσκος με το σιτάρι και ένα ποτήρι κόκκινο κρασί, τυλιγμένα κι αυτά με πετσέτα, τοποθετούνται από το πρωί στα σκαλοπάτια του τέμπλου, κάτω από την εικόνα του Αγίου που γιορτάζει, αν αυτή υπάρχει στο τέμπλο, αν όχι κάτω από την εικόνα του Χριστού, της Παναγίας ή του Προδρόμου, όπου υπάρχει χώρος. Στο τέλος της λειτουργίας, ο παπάς αναγιγνώσκοντας ειδική ευχή, "σηκώνει το ύψωμο". Το σιτάρι μοιράζεται σε συγγενείς και γνωστούς που συναπαντά η νοικοκυρά, ενώ ένα μέρος φυλάσσεται μαζί με το κρασί για τον εορτάζοντα και τους οικείους.
Η γιορτή.
Ακολουθεί το γιορτινό τραπέζι και η μεσημεριανή ανάπαυση, στη θαλπωρή του σπιτού, και ειδικά αν είναι χειμώνας, δίπλα στο τζάκι.
Βέβαια, από νωρίς το δειλινό η ανάπαυση διακόπτεται από ηχηρές παιδικές φωνές, που κατά το συνήθειο γυρνούν στα σπίτια που γιορτάζουν και ζητούν κεράσματα, καλώντας τη νοικοκυρά: "Θειά, έλα να με κεράσεις!!!". Αυτό σημαίνει ότι η νοικοκυρά πρέπει να προστρέξει στην πόρτα, με ειδικό για κέρασμα σκεύος, συνήθως γυάλινο, στο οποίο υπάρχουν ατομικά σοκολατάκια ή λουκούμια. Η δεύτερη περίπτωση ενέχει τον κίνδυνο οι πιτσιρικάδες που δεν έμειναν ευχαριστημένοι από το υποδεέστερο σε νοστιμιά λουκούμι, να το κολλήσουν για "τιμωρία" στην πόρτα του σπιτιού και κατόπιν να ειδοποιήσουν και τις άλλες παρέες να αποφύγουν το συγκεκριμένο σπίτι.
Αργότερα με το σουρούπωμα, οι δρόμοι του χωριού πλημμυρίζουν από "επισκέπτες", που αρχίζουν από το πλησιέστερο συγγενικό σπίτι και κατά φθίνουσα ιεραρχία επισκέπτονται όλα τα σπίτια των συγγενών που γιορτάζουν.
Τα ευτράπελα πολλά, αφού καμιά φορά οι "βίζιτα", όπως λέγεται χαρακτηριστικά η επίσκεψη, τραβά σε μάκρος και η κατανάλωση αλκοόλ από τον αντρικό πληθυσμό καμιά φορά ξεφεύγει από τα όρια, με αποτελέσματα πολλές φορές αστεία: Κόσμος έπεσε σε πηγάδια ή σε ρέματα, ενώ δε λείπουν αναφορές για αρμένικες βίζιτες από επαγγελματίες του είδους που επικαλούμενοι τις ονομαστικές εορτές, έβρισκαν ευκαιρία για δωρεάν ποτό, μεζέ και διασκέδαση!
Η έκφραση.
Τα ονόματα του ανδρικού μας πληθυσμού, σύμφωνα με σχετική μελέτη τους από τον κο Κώστα Σπανό, εκδότη του περιοδικού "Θεσσαλικό Ημερολόγιο" και δημοσιεύεται στο βιβλίο "Η ιστορική Μελίβοια", κατανέμονται στην πρώτη δεκάδα κατά συχνότητα εμφάνισης όπως παρακάτω:
Ιωάννης 143, Γεώργιος 131, Βασίλειος 118, Δημήτριος 94, Αντώνιος 84, Στέφανος 81, Νικόλαος 80, Κωνσταντίνος 50, Ευάγγελος 34 και Μιλτιάδης 23. Η μελέτη δεν είναι πρόσφατη, αλλά τα δεδομένα μάλλον δεν άλλαξαν ριζικά. Οι γιορτές, λοιπόν, της μεγάλης πλειοψηφίας των ανδρών της Μελιβοίας κατανέμονται στο διάστημα από του Αγίου Δημητρίου μέχρι και τ' Αϊ-Γιαννιού. Απαντώνται, βέβαια, και ανδρικά ονόματα που γιορτάζουν άλλες εποχές, κάτι άλλο θα ήταν αφύσικο, αλλά σε μικρότερη συχνότητα.
Έτσι, η Υπαπαντή κλείνει ένα μεγάλο κύκλο γιορτών, ανάπαυλας και διασκέδασης, μαζεύοντας τις γιορτές με το "αντί", αφού η επόμενη κοντινή γιορτή, εκτός από αυτές του Αγίου Χαραλάμπου στις 10 Φεβρουαρίου, που έχει μόλις 3 εορτάζοντες και των Αγίων Θεοδώρων, που είναι κινητή και δεν έχει σταθερή ημερομηνία, με 9 εορτάζοντες, είναι αυτή του Ευαγγελισμού.
Το "αντί", τώρα, που τόσες φορές αναφέραμε είναι εξάρτημα του αργαλειού, απαραίτητου εργαλείου για κάθε νοικοκυρά της παλιάς εποχής, που πια δεν υπάρχει σε κανένα σχεδόν σπίτι. Το αντί της έκφρασης είναι το "μπροστάντι", που χρησίμευε για το τύλιγμα του υφαντού που είχε ολοκληρωθεί, αφού ο αργαλειός έχει δύο αντιά, το "μπροστάντι" και το "πισάντι", όπως οι πιο παλιοί και οι παλιές θα θυμούνται, ενώ οι νεότεροι θα διαπιστώσουν παρατηρώντας το παρακάτω σκαρίφημα.
Έτσι, η Υπαπαντή, λειτουργεί μεταφορικά ως εργαλείο τυλίγματος, τυλίγοντας στο αντί τις γιορτές που παρήλθαν!
Χρόνια Πολλά!!!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ:
www.i-n-ag-nektariou-patron.blogspot.gr
www.matia.gr
www.cretainfo.net
"Η ιστορική Μελίβοια"-εκδόσεις ΦΥΛΛΑ.
Αρκετές γυναίκες, όταν γιορτάζει κάποιο μέλος της οικογένειας, από την προηγούμενη μέρα "στουμπάνε στιάρι" σε ειδικό σκεύος που λέγεται "τσιούμα", ρίχνουν, δηλαδή, άβραστο σιτάρι στο σκεύος που προαναφέραμε και με κάποιο κυλινδρικό ξύλο, συνήθως στυλιάρι από τσεκούρι ή κάτι αντίστοιχο το χτυπάνε έτσι ώστε να σπάσει ο καρπός.
Κατόπιν, το βράζουν κι όταν ετοιμαστεί το ανακατεύουν με ζάχαρη, χτυπημένα καρύδια, αμύγδαλα και άλλους ξηρούς καρπούς, το τοποθετούν σε πιατέλα μακρόστενη και με περισσή επιμέλεια του δίνουν ημισφαιρικό σχήμα. Στην επιφάνεια σχηματίζουν με βρασμένα και ξεφλουδισμένα αμύγδαλα σταυρό, με τις κεραίες του να διατρέχουν όλο το μήκος και το πλάτος, στα δε τεταρτημόρια που είναι ελεύθερα κάνουν αυτοσχέδια σχήματα: άνθη, μικρότερους σταυρούς κ.λπ. Τέλος, περιχύνουν με κανέλα, για επιπλέον νοστιμιά και άρωμα.
Ο δίσκος με το σιτάρι και ένα ποτήρι κόκκινο κρασί, τυλιγμένα κι αυτά με πετσέτα, τοποθετούνται από το πρωί στα σκαλοπάτια του τέμπλου, κάτω από την εικόνα του Αγίου που γιορτάζει, αν αυτή υπάρχει στο τέμπλο, αν όχι κάτω από την εικόνα του Χριστού, της Παναγίας ή του Προδρόμου, όπου υπάρχει χώρος. Στο τέλος της λειτουργίας, ο παπάς αναγιγνώσκοντας ειδική ευχή, "σηκώνει το ύψωμο". Το σιτάρι μοιράζεται σε συγγενείς και γνωστούς που συναπαντά η νοικοκυρά, ενώ ένα μέρος φυλάσσεται μαζί με το κρασί για τον εορτάζοντα και τους οικείους.
Η γιορτή.
Ακολουθεί το γιορτινό τραπέζι και η μεσημεριανή ανάπαυση, στη θαλπωρή του σπιτού, και ειδικά αν είναι χειμώνας, δίπλα στο τζάκι.
Βέβαια, από νωρίς το δειλινό η ανάπαυση διακόπτεται από ηχηρές παιδικές φωνές, που κατά το συνήθειο γυρνούν στα σπίτια που γιορτάζουν και ζητούν κεράσματα, καλώντας τη νοικοκυρά: "Θειά, έλα να με κεράσεις!!!". Αυτό σημαίνει ότι η νοικοκυρά πρέπει να προστρέξει στην πόρτα, με ειδικό για κέρασμα σκεύος, συνήθως γυάλινο, στο οποίο υπάρχουν ατομικά σοκολατάκια ή λουκούμια. Η δεύτερη περίπτωση ενέχει τον κίνδυνο οι πιτσιρικάδες που δεν έμειναν ευχαριστημένοι από το υποδεέστερο σε νοστιμιά λουκούμι, να το κολλήσουν για "τιμωρία" στην πόρτα του σπιτιού και κατόπιν να ειδοποιήσουν και τις άλλες παρέες να αποφύγουν το συγκεκριμένο σπίτι.
Αργότερα με το σουρούπωμα, οι δρόμοι του χωριού πλημμυρίζουν από "επισκέπτες", που αρχίζουν από το πλησιέστερο συγγενικό σπίτι και κατά φθίνουσα ιεραρχία επισκέπτονται όλα τα σπίτια των συγγενών που γιορτάζουν.
Τα ευτράπελα πολλά, αφού καμιά φορά οι "βίζιτα", όπως λέγεται χαρακτηριστικά η επίσκεψη, τραβά σε μάκρος και η κατανάλωση αλκοόλ από τον αντρικό πληθυσμό καμιά φορά ξεφεύγει από τα όρια, με αποτελέσματα πολλές φορές αστεία: Κόσμος έπεσε σε πηγάδια ή σε ρέματα, ενώ δε λείπουν αναφορές για αρμένικες βίζιτες από επαγγελματίες του είδους που επικαλούμενοι τις ονομαστικές εορτές, έβρισκαν ευκαιρία για δωρεάν ποτό, μεζέ και διασκέδαση!
Η έκφραση.
Τα ονόματα του ανδρικού μας πληθυσμού, σύμφωνα με σχετική μελέτη τους από τον κο Κώστα Σπανό, εκδότη του περιοδικού "Θεσσαλικό Ημερολόγιο" και δημοσιεύεται στο βιβλίο "Η ιστορική Μελίβοια", κατανέμονται στην πρώτη δεκάδα κατά συχνότητα εμφάνισης όπως παρακάτω:
Ιωάννης 143, Γεώργιος 131, Βασίλειος 118, Δημήτριος 94, Αντώνιος 84, Στέφανος 81, Νικόλαος 80, Κωνσταντίνος 50, Ευάγγελος 34 και Μιλτιάδης 23. Η μελέτη δεν είναι πρόσφατη, αλλά τα δεδομένα μάλλον δεν άλλαξαν ριζικά. Οι γιορτές, λοιπόν, της μεγάλης πλειοψηφίας των ανδρών της Μελιβοίας κατανέμονται στο διάστημα από του Αγίου Δημητρίου μέχρι και τ' Αϊ-Γιαννιού. Απαντώνται, βέβαια, και ανδρικά ονόματα που γιορτάζουν άλλες εποχές, κάτι άλλο θα ήταν αφύσικο, αλλά σε μικρότερη συχνότητα.
Έτσι, η Υπαπαντή κλείνει ένα μεγάλο κύκλο γιορτών, ανάπαυλας και διασκέδασης, μαζεύοντας τις γιορτές με το "αντί", αφού η επόμενη κοντινή γιορτή, εκτός από αυτές του Αγίου Χαραλάμπου στις 10 Φεβρουαρίου, που έχει μόλις 3 εορτάζοντες και των Αγίων Θεοδώρων, που είναι κινητή και δεν έχει σταθερή ημερομηνία, με 9 εορτάζοντες, είναι αυτή του Ευαγγελισμού.
Το "αντί", τώρα, που τόσες φορές αναφέραμε είναι εξάρτημα του αργαλειού, απαραίτητου εργαλείου για κάθε νοικοκυρά της παλιάς εποχής, που πια δεν υπάρχει σε κανένα σχεδόν σπίτι. Το αντί της έκφρασης είναι το "μπροστάντι", που χρησίμευε για το τύλιγμα του υφαντού που είχε ολοκληρωθεί, αφού ο αργαλειός έχει δύο αντιά, το "μπροστάντι" και το "πισάντι", όπως οι πιο παλιοί και οι παλιές θα θυμούνται, ενώ οι νεότεροι θα διαπιστώσουν παρατηρώντας το παρακάτω σκαρίφημα.
Έτσι, η Υπαπαντή, λειτουργεί μεταφορικά ως εργαλείο τυλίγματος, τυλίγοντας στο αντί τις γιορτές που παρήλθαν!
Χρόνια Πολλά!!!
 |
| Παραδοσιακός Κρητικός αργαλειός. Με το Νο 13 το "μπροστάντι" και με το Νο5 το "πισάντι". (Πηγή: http://www.cretainfo.net). |
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ:
www.i-n-ag-nektariou-patron.blogspot.gr
www.matia.gr
www.cretainfo.net
"Η ιστορική Μελίβοια"-εκδόσεις ΦΥΛΛΑ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου