Ένα γεγονός που προηγήθηκε.
Στις 22 προς 23 Φεβρουαρίου 1944, ανατινάζεται από σαμποτάζ του Ε.Λ.Α.Σ. η γερμανική αμαξοστοιχία "53", στα Τέμπη. Δράστες το Τάγμα Μηχανικού Ολύμπου του Ε.Λ.Α.Σ. (με διοικητή τον Αντ. Αγγελούλη ή Βρατσάνο) και Άγγλοι σαμποτέρ.
Το σαμποτάζ ξεπέρασε τα όρια της χώρας και χαρακτηρίστηκε από τους ραδιοσταθμούς του Καΐρου, της Μόσχας και του Λονδίνου, σαν ένα από τα σημαντικότερα του πολέμου. Κόστισε τη ζωή σε πλήθος Γερμανών αξιωματικών και στρατιωτών, με ποικίλες εκτιμήσεις για τον αριθμό των θυμάτων. Εκτιμήσεις της εποχής κάνουν λόγο για 450 νεκρούς (εκ των οποίων το ένα τρίτο αξιωματικοί κι ανάμεσά τους ένας στρατηγός με το επιτελείο του), ενώ ο Τσώρτσιλ ανεβάζει τους νεκρούς σε 500. Τελικά οι νεκροί ήταν 586 και οι τραυματίες 830.
 |
| Ο Αντώνης Βρατσάνος, με στολή κλειδούχου. (Πηγή: Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Λάρισας). |
Για αντίποινα οι Γερμανοί προβαίνουν σε εκτέλεση 60 Λαρισαίων που κρατούνται στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη (μεταξύ των οποίων ο Τάκης Βαζιτάρης και οι γέροντες, επίσης Αμπελακιώτες, Κανάκης και Δεληπάσχος) και άλλων 40 Λαρισαίων κρατουμένων στη θέση "Αντιαεροπορικό". Όμως, τα παραπάνω δεν στάθηκαν αρκετά... Οι Γερμανοί θέλουν να τιμωρήσουν τους ίδιους τους υπαίτιους του σαμποτάζ...
Το σχέδιο "Κιβωτός".
Αυτό τον καιρό έχει δοθεί από το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής νέα διαταγή για την επανάληψη του σχεδίου "Κιβωτός", που αναφέρονταν στην οργάνωση εκτεταμένων σαμποτάζ. Η Σπηλιά, λόγω του υψομέτρου (850 μ.) και της θέσης της δεσπόζει στην περιοχή και αποτελεί τη βάση εξόρμησης για την υλοποίηση ενός μόνο συγκεκριμένου μέρους του σχεδίου, που αφορά στην οργάνωση σαμποτάζ στη σιδηροδρομική γραμμή Λάρισας Τεμπών σε μήκος 20 χιλιομέτρων. Οι επιχειρήσεις θα εκτελούνταν σε συνδυασμό και με άλλες επιχειρήσεις, αλλού στην κατακτημένη χώρα.
Για το σκοπό αυτό αποσπώνται δύο διμοιρίες και ένα στοιχείο πυροβόλου από τον 9ο λόχο του 54ου συντάγματος του Ε.Λ.Α.Σ. και μετακινούνται από την Ανατολή (που είναι η έδρα του λόχου) στη γειτονική Σπηλιά. Επικεφαλής του τμήματος ορίζεται ο στρατιωτικός διοικητής του λόχου, ο έφεδρος υπολοχαγός Μιχάλης Βασμουλάκης, από τα Φάρσαλα. Στην Ανατολή παραμένει το υπόλοιπο τμήμα του λόχου με επικεφαλής τον (Βολιώτη) καπετάνιο του λόχου Γιώργο Μπαλή, με σκοπό να καλύψει και να ενισχύσει αν απαιτούνταν τα τμήματα που θα εκτελούσαν το σαμποτάζ.
Την τροφοδοσία του λόχου, τον εξοπλισμό με όπλα και εκρηκτικά, καθώς και την εκπαίδευσή τους έχει η Αμερικανική αποστολή, υπό τον υπολοχαγό Νταν, με έδρα το Πολυδέντρι.
Το Μηχανικό Ολύμπου απέστειλε με τη σειρά του στη Σπηλιά μια διμοιρία σαμποτέρ για να συμμετάσχουν στην επιχείρηση, με επικεφαλής τον Δημ. Ελευθερούλη (Διάκο), από την Καρυά Ολύμπου.
Οι αντάρτες κατά την τακτική τους (για να μην επιβαρύνουν ποικιλότροπα τους κατοίκους) στρατωνίζονται στο σχολείο του χωριού και σε εκκλησίες.
Κατά μία εκδοχή (του Χρ. Βραχνιάρη) στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, στην είσοδο του χωριού καταλύει η διμοιρία του μηχανικού (περίπου είκοσι άτομα και άλλοι οκτώ της μιας διμοιρίας του πεζικού), στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία, μερικές εκατοντάδες μέτρα από τα σπίτια του χωριού στην κορυφή ενός δασωμένου υψώματος, μερικοί του πεζικού με το πολυβόλο και στο Σχολείο οι υπόλοιποι του πεζικού. Κατά μια άλλη εκδοχή (του Λαζ. Αρσενίου), οι του πεζικού μένουν στην εκκλησία του Άη Γιάννη και οι του μηχανικού στο Σχολείο του χωριού.
Η εντολή που δεν ήρθε ποτέ...
Κι ενώ οι απαραίτητες αναγνωρίσεις στη γραμμή έχουν γίνει, τόσο από τους διμοιρίτες του μηχανικού, όσο και από το Βασμουλάκη, ο οποίος κυκλοφορεί με χαρακτηριστική άνεση ντυμένος χωριάτης, όλοι αναμένουν την εντολή.
Η εντολή, όμως, δε φτάνει ποτέ... Λέγεται ότι το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής τις ανέβαλε, αλλά είτε δεν ειδοποίησε την Αγγλική αποστολή που ήταν ταγμένη στο 54ο Σύνταγμα, είτε ο επικεφαλής της αποστολής, ταγματάρχης Ερρίκος Χιλ, δεν ενημέρωσε το Σύνταγμα.
Οι αντάρτες περιμένουν... Στο χρόνο της αναμονής γίνονται αντιληπτοί από προδότες της Ελάτειας, οι οποίοι και καταδίδουν την παρουσία τους στους Γερμανούς, οι οποίοι δράττονται της ευκαιρίας.
Η αναμονή για την άφιξη των Γερμανών.
Οι Γερμανοί αρχίζουν προετοιμασίες για επίθεση. Γίνονται, όμως, αντιληπτοί από το Ε.Α.Μ. Ελάτειας (κατά μία εκδοχή) και αυτό με τη σειρά του στις 24 Μαρτίου ειδοποιεί τους αντάρτες, ότι την επαύριο θα "έχουν επισκέψεις".
Παρόλο που ο Μάρτιος τελειώνει, στη Σπηλιά την 25 Μαρτίου επικρατεί χιονοθύελλα με ομίχλη, που περιορίζει την ορατότητα στα δέκα μέτρα. Οι αντάρτες, περιμένοντας την επίθεση, για πολλές ώρες παραμένουν μέσα σε ατομικά ορύγματα που έχουν ανοίξει στο χιόνι, με τα όπλα κάτω από τις χλαίνες, για να μην παγώσουν και αχρηστευθούν.
Με το ξημέρωμα, οι Γερμανοί δε φαίνονται. Οι αντάρτες κουρασμένοι από την αναμονή και ξεπαγιασμένοι από το κρύο αποσύρονται στα καταλύματά τους, για να στεγνώσουν και να ζεσταθούν, πιστεύοντας ότι οι Γερμανοί ματαίωσαν την επιχείρηση, λόγω του καιρού. Στο να πλανηθούν οι αντάρτες βοηθάει και μία πληροφορία που δίνει στο Βασμουλάκη, που ήταν στο χώρο της ενέδρας, ένας πολίτης-σύνδεσμος, ότι οι Γερμανοί ματαίωσαν την επιδρομή λόγω της κακοκαιρίας. Η πληροφορία, ήταν, βέβαια, ολότελα ψευδής κι δε διαπιστώθηκε αν αυτός που την έφερε ήταν όντως μέλος των πολιτικών οργανώσεων ή πράκτορας των Γερμανών.
Που είναι, στ' αλήθεια οι Γερμανοί; Αυτοί, στην πραγματικότητα, έχουν αγνοήσει την κακοκαιρία. Ξεκίνησαν ξημερώματα και υποχρεώνουν έναν χωρικό από την Ελάτεια να τους οδηγήσει στη Σπηλιά. Αυτός με τρόπο ειδοποιεί το Ε.Α.Μ. κι αυτό τους αντάρτες (κατά την άλλη εκδοχή, παραπάνω). Ο οδηγός αποδεικνύεται εξαιρετικά θαρραλέος και περιφέρει τους Γερμανούς για πολλές ώρες σε μονοπάτια, επίτηδες, για να δώσει την ευκαιρία στους αντάρτες να ξεφύγουν κι ενώ στην πράξη η απόσταση είναι δύο με τρεις το πολύ ώρες, κοντεύει μεσημέρι κι ακόμα δεν έχουν φτάσει. Αγνοεί, βέβαια, ότι οι αντάρτες πλανήθηκαν από το μυστηριώδη πληροφοριοδότη-σύνδεσμο που προαναφέραμε και έχουν ήδη αποσυρθεί στα καταλύματά τους.
Η "Μάχη της Σπηλιάς".
Οι αντάρτες, κουρασμένοι και παγωμένοι, αποσύρθηκαν για να στεγνώσουν και να ζεσταθούν. Έκαναν, όμως, ένα μοιραίο, θανάσιμο λάθος: Δεν άφησαν πουθενά ούτε έναν σκοπό, πεπεισμένοι ότι οι Γερμανοί δε θα 'ρθούν.
Η ώρα είναι περίπου 11 π.μ. και οι Γερμανοί, μαζί με ΕΑΣΑΔίτες (Ε.Α.Σ.Α.Δ.=Εθνικός Αγροτικός Σύνδεσμος Αντικομμουνιστικής Δράσης) και Ταγματασφαλίτες, αθόρυβα, κυκλώνουν τη Σπηλιά. Η ομίχλη είναι σιωπηλός σύμμαχός τους και τα πολυβόλα τους στήνονται απέναντι από την εκκλησία, με στόχο τόσο την πόρτα όσο και τη ρεματιά δίπλα της, για να μην έχουν την παραμικρή ελπίδα όσοι θα προσπαθούσαν να ξεφύγουν.
Κι ενώ οι αντάρτες, μέσα στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, έχουν λύσει και καθαρίζουν τα όπλα τους από το χιόνι, έξαφνα η πόρτα ανοίγει με μια κλωτσιά και προβάλει στην είσοδο ένας Γερμανός με προτεταμένο το όπλο του, ζητώντας από τους αντάρτες να παραδοθούν. Επικρατεί προς στιγμήν παγωμάρα, αλλά ένας άρρωστος αντάρτης, που δεν είχε βγει στην ενέδρα και έχει δεμένο το όπλο του το αρπάζει αστραπιαία, πυροβολεί και σκοτώνει το Γερμανό.
Μερικοί αντάρτες τραβούν το νεκρό Γερμανό μέσα στην εκκλησία και σφαλίζουν την πόρτα, ενώ οι άλλοι Γερμανοί πίσω του οπισθοχωρούν. Όλοι δένουν τα λυμένα όπλα τους και μέσα σε έναν καταιγισμό πυρών ανοίγουν τρύπες στους τοίχους με τις ξιφολόγχες και ανταποδίδουν τα πυρά. Μέσα στην αναμπουμπούλα ένας αντάρτης για να κερδίσουν χρόνο προσπαθεί να εκτοξεύσει μία χειροβομβίδα. Αυτή, για κακή τους τύχη χτυπάει στα σίδερα του παραθύρου, γυρνάει πίσω, εκρήγνυται και σκοτώνει τρεις αντάρτες, οι δύο του μηχανικού και ο τρίτος ο Πέτρος Κεσμετζής από τη Νέα Ιωνία Βόλου.
Σε δυόμιση ώρες μάχης η κατάσταση των ανταρτών γίνεται δραματική. Τα παράθυρα και η πόρτα δέχονται καταιγισμό πυρών, τα πυρομαχικά τελειώνουν και μπρος στο ενδεχόμενο να πέσουν ζωντανοί στα χέρια των Γερμανών, αποφασίζουν έξοδο. Ο διοικητής της ομάδας Νίκος Ντόγιας, στήνει το μυδράλιο πάνω στο σκοτωμένο Γερμανό και φωνάζει τους υπόλοιπους να φύγουν.
Πρώτος περνάει πάνω από το Γερμανό ο Νίκος Πράπας από τη Σπηλιά, οπλισμένος με εγγλέζικο οπλοπολυβόλο και ξοπίσω του ο Βολιώτης Αποστόλης Πρίντεζης. Ο Πράπας είναι άτυχος και δέχεται μια ριπή που τον αφήνει νεκρό. Ο Πρίντεζης είναι πιο τυχερός και φτάνει στη ρεματιά μόνο με μια σφαίρα στον ώμο.
Ακολουθούν οι άλλοι αντάρτες, που είναι τριάντα με σαράντα. Αρκετοί, γαζώνονται από τα αυτόματα των Γερμανών, ενώ αρκετοί άλλοι σώζονται και κουτρουβαλούν στη χαράδρα. Τελευταίος ο Ντόγιας, ο οποίος ξεφεύγει ρίχνοντας όσες χειροβομβίδες έχει, αφού αυτόν δεν τον καλύπτει κανείς.
Οι άλλοι αντάρτες που είχαν καταλύσει στο σχολείο προσπαθούν να ξεφύγουν. Μπερδεύονται, όμως, από τις φωνές και κατευθύνονται στην εκκλησία. Οι πρώτοι πέφτουν νεκροί από τις Γερμανικές ριπές, οι άλλοι οπισθοχωρούν, πιάνουν θέσεις στη δασωμένη πλαγιά απέναντι και δίνουν μάχη με τους Γερμανοτσολιάδες που είχαν στόχο το σχολείο.
Το στοιχείο πολυβόλου, που ήταν στον Προφήτη Ηλία αιφνιδιάζεται και ο επικεφαλής δίνει εντολή για σύμπτυξη, σχεδόν αμαχητί, πιο πάνω προς την κορυφή του λόφου, για να γλυτώσει το πολυβόλο από τα χέρια του εχθρού.
Ο επικεφαλής του πεζικού υπολοχαγός Βασμουλάκης, μετά την ενέδρα έχει πάει σε κάποιο σπίτι πάνω από τον Άη Γιάννη, έχει βγάλει τη μουσκεμένη στολή και φορεμένος τα χωριάτικα ρούχα έχει πάει να δεί τον άρρωστο διοικητή της μοίρας του μηχανικού Δημ. Ελευθερούλη. Μόλις αντιλαμβάνονται ότι δέχονται επίθεση, κατευθύνονται τρέχοντας προς τον Προφήτη Ηλία, έτσι ώστε να βρουν τους άλλους άνδρες και με το πολυβόλο να βοηθήσουν τους αποκλεισμένους στην εκκλησία και το σχολείο. Όμως, στην ανηφοριά γίνονται αντιληπτοί από τους Γερμανούς, οι οποίοι βάλλουν και σκοτώνουν τον Ελευθερούλη, ενώ συλλαμβάνουν τον Βασμουλάκη, τον οποίο λίγες μέρες αργότερα κρεμούν στο Δοξαρά Λάρισας (κατά τον Αρσενίου στο Δασόλοφο Φαρσάλων), μαζί με άλλους πατριώτες.
Οι Σπηλιώτες ακούν τους πυροβολισμούς και προσπαθούν κι αυτοί να ξεφύγουν. Οι Γερμανοί, όμως, πυροβολούν αδιακρίτως και σκοτώνουν και πολλούς πολίτες, μεταξύ των οποίων και πολλά γυναικόπαιδα. Τελικός απολογισμός δεκατέσσερις πολίτες και δεκαεπτά αντάρτες νεκροί, μεταξύ των οποίων και ο Θανατιώτης ΕΛΑΣίτης Ιωάννης Οδ. Γαγάτσιος, μόλις 22 ετών.
Ο 9ος Λόχος από τη Σελίτσιανη δεν πρόλαβε τους Γερμανούς, παρότι έσπευσε με τις πρώτες τουφεκιές. Η εκδίκηση ήρθε λίγες μέρες αργότερα, όταν στις 31 Μαρτίου 1944 έφιππο τμήμα του Μηχανικού ανατίναξε για δεύτερη φορά την αμαξοστοιχία "53", μετά το Σταυρό Φαρσάλων: 230 Γερμανοί νεκροί και 350 τραυματίες...
Οι νεκροί.
Προς τιμή των νεκρών έχει ανεγερθεί μνημείο και κάθε 1η Ιουνίου τελείται επιμνημόσυνη δέηση και αποδίδονται οι πρέπουσες τιμές (κατάθεση στεφάνων κ.λπ.).
Σ.Σ.: Όπου οι εκδοχές είναι παραπάνω και όταν οι απόψεις στη βιβλιογραφία διίστανται, καταβλήθηκε προσπάθεια να αναφερθούν όλες. Επίσης, τα ονόματα των νεκρών παρέχονται όπως τα αναφέρει ο κος Χρήστος Βραχνιάρης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- "Η μάχη της Σπηλιάς, 25.3.1944", Χρήστος Βραχνιάρης, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 35, Λάρισα 1999, εκδότης Κώστας Σπανός.
- "Η Θεσσαλία στην Αντίσταση", Τόμος Β' Γερμανική Κατοχή, Λάζαρου Αρσ. Αρσενίου, Τρίτη έκδοση, Βελτιωμένη, "ΕΛΛΑ".
-"Θεσσαλία Θέματα Ιστορίας", έκδοση Ε.Τ.Ε.Δ.Κ. Θεσσαλίας, Λάρισα 2006.
-"www.nesson.gr".
 |
| Ο Ουίνστον Τσώρτσιλ. (Πηγή: el.wikipedia.org). |
Αυτό τον καιρό έχει δοθεί από το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής νέα διαταγή για την επανάληψη του σχεδίου "Κιβωτός", που αναφέρονταν στην οργάνωση εκτεταμένων σαμποτάζ. Η Σπηλιά, λόγω του υψομέτρου (850 μ.) και της θέσης της δεσπόζει στην περιοχή και αποτελεί τη βάση εξόρμησης για την υλοποίηση ενός μόνο συγκεκριμένου μέρους του σχεδίου, που αφορά στην οργάνωση σαμποτάζ στη σιδηροδρομική γραμμή Λάρισας Τεμπών σε μήκος 20 χιλιομέτρων. Οι επιχειρήσεις θα εκτελούνταν σε συνδυασμό και με άλλες επιχειρήσεις, αλλού στην κατακτημένη χώρα.
Για το σκοπό αυτό αποσπώνται δύο διμοιρίες και ένα στοιχείο πυροβόλου από τον 9ο λόχο του 54ου συντάγματος του Ε.Λ.Α.Σ. και μετακινούνται από την Ανατολή (που είναι η έδρα του λόχου) στη γειτονική Σπηλιά. Επικεφαλής του τμήματος ορίζεται ο στρατιωτικός διοικητής του λόχου, ο έφεδρος υπολοχαγός Μιχάλης Βασμουλάκης, από τα Φάρσαλα. Στην Ανατολή παραμένει το υπόλοιπο τμήμα του λόχου με επικεφαλής τον (Βολιώτη) καπετάνιο του λόχου Γιώργο Μπαλή, με σκοπό να καλύψει και να ενισχύσει αν απαιτούνταν τα τμήματα που θα εκτελούσαν το σαμποτάζ.
 |
| Ο Γεώργιος Μπαλής. (Πηγή: Θεσσαλία, Θέματα Ιστορίας, ΕΤΕΔΚ). |
Το Μηχανικό Ολύμπου απέστειλε με τη σειρά του στη Σπηλιά μια διμοιρία σαμποτέρ για να συμμετάσχουν στην επιχείρηση, με επικεφαλής τον Δημ. Ελευθερούλη (Διάκο), από την Καρυά Ολύμπου.
Οι αντάρτες κατά την τακτική τους (για να μην επιβαρύνουν ποικιλότροπα τους κατοίκους) στρατωνίζονται στο σχολείο του χωριού και σε εκκλησίες.
Κατά μία εκδοχή (του Χρ. Βραχνιάρη) στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, στην είσοδο του χωριού καταλύει η διμοιρία του μηχανικού (περίπου είκοσι άτομα και άλλοι οκτώ της μιας διμοιρίας του πεζικού), στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία, μερικές εκατοντάδες μέτρα από τα σπίτια του χωριού στην κορυφή ενός δασωμένου υψώματος, μερικοί του πεζικού με το πολυβόλο και στο Σχολείο οι υπόλοιποι του πεζικού. Κατά μια άλλη εκδοχή (του Λαζ. Αρσενίου), οι του πεζικού μένουν στην εκκλησία του Άη Γιάννη και οι του μηχανικού στο Σχολείο του χωριού.
Η εντολή που δεν ήρθε ποτέ...
Κι ενώ οι απαραίτητες αναγνωρίσεις στη γραμμή έχουν γίνει, τόσο από τους διμοιρίτες του μηχανικού, όσο και από το Βασμουλάκη, ο οποίος κυκλοφορεί με χαρακτηριστική άνεση ντυμένος χωριάτης, όλοι αναμένουν την εντολή.
Η εντολή, όμως, δε φτάνει ποτέ... Λέγεται ότι το Στρατηγείο Μέσης Ανατολής τις ανέβαλε, αλλά είτε δεν ειδοποίησε την Αγγλική αποστολή που ήταν ταγμένη στο 54ο Σύνταγμα, είτε ο επικεφαλής της αποστολής, ταγματάρχης Ερρίκος Χιλ, δεν ενημέρωσε το Σύνταγμα.
Οι αντάρτες περιμένουν... Στο χρόνο της αναμονής γίνονται αντιληπτοί από προδότες της Ελάτειας, οι οποίοι και καταδίδουν την παρουσία τους στους Γερμανούς, οι οποίοι δράττονται της ευκαιρίας.
Η αναμονή για την άφιξη των Γερμανών.
Οι Γερμανοί αρχίζουν προετοιμασίες για επίθεση. Γίνονται, όμως, αντιληπτοί από το Ε.Α.Μ. Ελάτειας (κατά μία εκδοχή) και αυτό με τη σειρά του στις 24 Μαρτίου ειδοποιεί τους αντάρτες, ότι την επαύριο θα "έχουν επισκέψεις".
Παρόλο που ο Μάρτιος τελειώνει, στη Σπηλιά την 25 Μαρτίου επικρατεί χιονοθύελλα με ομίχλη, που περιορίζει την ορατότητα στα δέκα μέτρα. Οι αντάρτες, περιμένοντας την επίθεση, για πολλές ώρες παραμένουν μέσα σε ατομικά ορύγματα που έχουν ανοίξει στο χιόνι, με τα όπλα κάτω από τις χλαίνες, για να μην παγώσουν και αχρηστευθούν.
Με το ξημέρωμα, οι Γερμανοί δε φαίνονται. Οι αντάρτες κουρασμένοι από την αναμονή και ξεπαγιασμένοι από το κρύο αποσύρονται στα καταλύματά τους, για να στεγνώσουν και να ζεσταθούν, πιστεύοντας ότι οι Γερμανοί ματαίωσαν την επιχείρηση, λόγω του καιρού. Στο να πλανηθούν οι αντάρτες βοηθάει και μία πληροφορία που δίνει στο Βασμουλάκη, που ήταν στο χώρο της ενέδρας, ένας πολίτης-σύνδεσμος, ότι οι Γερμανοί ματαίωσαν την επιδρομή λόγω της κακοκαιρίας. Η πληροφορία, ήταν, βέβαια, ολότελα ψευδής κι δε διαπιστώθηκε αν αυτός που την έφερε ήταν όντως μέλος των πολιτικών οργανώσεων ή πράκτορας των Γερμανών.
Που είναι, στ' αλήθεια οι Γερμανοί; Αυτοί, στην πραγματικότητα, έχουν αγνοήσει την κακοκαιρία. Ξεκίνησαν ξημερώματα και υποχρεώνουν έναν χωρικό από την Ελάτεια να τους οδηγήσει στη Σπηλιά. Αυτός με τρόπο ειδοποιεί το Ε.Α.Μ. κι αυτό τους αντάρτες (κατά την άλλη εκδοχή, παραπάνω). Ο οδηγός αποδεικνύεται εξαιρετικά θαρραλέος και περιφέρει τους Γερμανούς για πολλές ώρες σε μονοπάτια, επίτηδες, για να δώσει την ευκαιρία στους αντάρτες να ξεφύγουν κι ενώ στην πράξη η απόσταση είναι δύο με τρεις το πολύ ώρες, κοντεύει μεσημέρι κι ακόμα δεν έχουν φτάσει. Αγνοεί, βέβαια, ότι οι αντάρτες πλανήθηκαν από το μυστηριώδη πληροφοριοδότη-σύνδεσμο που προαναφέραμε και έχουν ήδη αποσυρθεί στα καταλύματά τους.
Η "Μάχη της Σπηλιάς".
Οι αντάρτες, κουρασμένοι και παγωμένοι, αποσύρθηκαν για να στεγνώσουν και να ζεσταθούν. Έκαναν, όμως, ένα μοιραίο, θανάσιμο λάθος: Δεν άφησαν πουθενά ούτε έναν σκοπό, πεπεισμένοι ότι οι Γερμανοί δε θα 'ρθούν.
 |
| Χάρτης με την "επιρροή" των παρακρατικών συμμοριών κατά την κατοχή. (Πηγή: http://kokkinosfakelos.blogspot.com). |
Κι ενώ οι αντάρτες, μέσα στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, έχουν λύσει και καθαρίζουν τα όπλα τους από το χιόνι, έξαφνα η πόρτα ανοίγει με μια κλωτσιά και προβάλει στην είσοδο ένας Γερμανός με προτεταμένο το όπλο του, ζητώντας από τους αντάρτες να παραδοθούν. Επικρατεί προς στιγμήν παγωμάρα, αλλά ένας άρρωστος αντάρτης, που δεν είχε βγει στην ενέδρα και έχει δεμένο το όπλο του το αρπάζει αστραπιαία, πυροβολεί και σκοτώνει το Γερμανό.
 |
| Γερμανός πολυβολητής. (Πηγή: poisonpage.blogspot.com). |
Σε δυόμιση ώρες μάχης η κατάσταση των ανταρτών γίνεται δραματική. Τα παράθυρα και η πόρτα δέχονται καταιγισμό πυρών, τα πυρομαχικά τελειώνουν και μπρος στο ενδεχόμενο να πέσουν ζωντανοί στα χέρια των Γερμανών, αποφασίζουν έξοδο. Ο διοικητής της ομάδας Νίκος Ντόγιας, στήνει το μυδράλιο πάνω στο σκοτωμένο Γερμανό και φωνάζει τους υπόλοιπους να φύγουν.
Πρώτος περνάει πάνω από το Γερμανό ο Νίκος Πράπας από τη Σπηλιά, οπλισμένος με εγγλέζικο οπλοπολυβόλο και ξοπίσω του ο Βολιώτης Αποστόλης Πρίντεζης. Ο Πράπας είναι άτυχος και δέχεται μια ριπή που τον αφήνει νεκρό. Ο Πρίντεζης είναι πιο τυχερός και φτάνει στη ρεματιά μόνο με μια σφαίρα στον ώμο.
Ακολουθούν οι άλλοι αντάρτες, που είναι τριάντα με σαράντα. Αρκετοί, γαζώνονται από τα αυτόματα των Γερμανών, ενώ αρκετοί άλλοι σώζονται και κουτρουβαλούν στη χαράδρα. Τελευταίος ο Ντόγιας, ο οποίος ξεφεύγει ρίχνοντας όσες χειροβομβίδες έχει, αφού αυτόν δεν τον καλύπτει κανείς.
Οι άλλοι αντάρτες που είχαν καταλύσει στο σχολείο προσπαθούν να ξεφύγουν. Μπερδεύονται, όμως, από τις φωνές και κατευθύνονται στην εκκλησία. Οι πρώτοι πέφτουν νεκροί από τις Γερμανικές ριπές, οι άλλοι οπισθοχωρούν, πιάνουν θέσεις στη δασωμένη πλαγιά απέναντι και δίνουν μάχη με τους Γερμανοτσολιάδες που είχαν στόχο το σχολείο.
Το στοιχείο πολυβόλου, που ήταν στον Προφήτη Ηλία αιφνιδιάζεται και ο επικεφαλής δίνει εντολή για σύμπτυξη, σχεδόν αμαχητί, πιο πάνω προς την κορυφή του λόφου, για να γλυτώσει το πολυβόλο από τα χέρια του εχθρού.
 |
| Ο Θανατιώτης ΕΛΑΣίτης Ιωάννης Οδ. Γαγάτσιος, που σκοτώθηκε στη Μάχη της Σπηλιάς. (Προσφορά: Αικ. Γιαννίκου-Γαγάτσιου). |
Οι Σπηλιώτες ακούν τους πυροβολισμούς και προσπαθούν κι αυτοί να ξεφύγουν. Οι Γερμανοί, όμως, πυροβολούν αδιακρίτως και σκοτώνουν και πολλούς πολίτες, μεταξύ των οποίων και πολλά γυναικόπαιδα. Τελικός απολογισμός δεκατέσσερις πολίτες και δεκαεπτά αντάρτες νεκροί, μεταξύ των οποίων και ο Θανατιώτης ΕΛΑΣίτης Ιωάννης Οδ. Γαγάτσιος, μόλις 22 ετών.
Ο 9ος Λόχος από τη Σελίτσιανη δεν πρόλαβε τους Γερμανούς, παρότι έσπευσε με τις πρώτες τουφεκιές. Η εκδίκηση ήρθε λίγες μέρες αργότερα, όταν στις 31 Μαρτίου 1944 έφιππο τμήμα του Μηχανικού ανατίναξε για δεύτερη φορά την αμαξοστοιχία "53", μετά το Σταυρό Φαρσάλων: 230 Γερμανοί νεκροί και 350 τραυματίες...
 |
| Τιμές στο μνημείο των πεσόντων, στη Σπηλιά. (Πηγή: www.nesson.gr). |
Προς τιμή των νεκρών έχει ανεγερθεί μνημείο και κάθε 1η Ιουνίου τελείται επιμνημόσυνη δέηση και αποδίδονται οι πρέπουσες τιμές (κατάθεση στεφάνων κ.λπ.).
| ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΣΠΗΛΙΑΣ | ΕΛΑΣΙΤΕΣ | |||
| Α/Α | ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ | Α/Α | ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ | |
| 1 | Γκουτζαμάνης Ιωάννης | 1 | Γαγάτσιος Γιάννης | |
| 2 | Γκουτζαμάνη Αφεντία | 2 | Ελευθερούλης Δημήτρης, διμοιρίτης | |
| 3 | Γκουτζαμάνη Ειρήνη | 3 | Καραγκιοζόπουλος Παναγιώτης | |
| 4 | Γκουτζαμάνης Αντώνιος | 4 | Καραγκούνης Δημήτρης | |
| 5 | Δοξαράς Νικόλαος | 5 | Καραναστάσης Γιάννης | |
| 6 | Ζαφείρης Ιωάννης | 6 | Κεσμετζής Πέτρος | |
| 7 | Ιωάννου Χαδούλης | 7 | Κορομηλάς Αθανάσιος | |
| 8 | Κόντος Κωνσταντίνος | 8 | Ντάβανος Βασίλης | |
| 9 | Παπάς Ρίζος | 9 | Παπαδόπουλος Πολυχρόνης | |
| 10 | Τζούρας Βελισσάριος | 10 | Παύλου Σπύρος | |
| 11 | Τζιέρας Γεώργιος | 11 | Πράπας Νικόλαος | |
| 12 | Τζιέρα Φωτεινή | 12 | Τάκαλος Θεόδωρος | |
| 13 | Τζιέρα Ευαγγελία | 13 | Τριανταφύλλου Δημήτρης | |
| 14 | Χρυσικός Χρήστος | 14 | Τσάμπαλης Μαργαρίτης | |
| 15 | Τσαπαλή από Ραψάνη | |||
| 16 | Τσέλιος Αθανάσιος | |||
| 17 | Χριστοδούλου | |||
Σ.Σ.: Όπου οι εκδοχές είναι παραπάνω και όταν οι απόψεις στη βιβλιογραφία διίστανται, καταβλήθηκε προσπάθεια να αναφερθούν όλες. Επίσης, τα ονόματα των νεκρών παρέχονται όπως τα αναφέρει ο κος Χρήστος Βραχνιάρης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- "Η μάχη της Σπηλιάς, 25.3.1944", Χρήστος Βραχνιάρης, Θεσσαλικό Ημερολόγιο, Τόμος 35, Λάρισα 1999, εκδότης Κώστας Σπανός.
- "Η Θεσσαλία στην Αντίσταση", Τόμος Β' Γερμανική Κατοχή, Λάζαρου Αρσ. Αρσενίου, Τρίτη έκδοση, Βελτιωμένη, "ΕΛΛΑ".
-"Θεσσαλία Θέματα Ιστορίας", έκδοση Ε.Τ.Ε.Δ.Κ. Θεσσαλίας, Λάρισα 2006.
-"www.nesson.gr".
-"itcnews.gr".
1 σχόλιο:
Αθάνατοι ήρωες..!Ένας εγγονός των ηρώων!
Δημοσίευση σχολίου