Την τρανή την Απουκριά...

Οι Απόκριες ήταν για τους Μελιβοιώτες η περίοδος που κανείς τους δεν θα ήθελε να λείπει από το χωριό. Ήταν. Γιατί εδώ και κάμποσα χρόνια, η αίγλη των ημερών ξέφτισε, τα έθιμα ατόνησαν, η συμμετοχή έφθασε στο ναδίρ... Δεν ήταν, όμως, τα πράγματα πάντα έτσι...

Τα παλιά τα χρόνια...

    Ας μάθουμε μερικά για τα έθιμα των ημερών όπως γίνονταν παλιά, με τη βοήθεια του Γεωργίου Ευθυμιάδη: 

    "ΣΤΙΣ Απόκρηες ο κάθε μαχαλάς, γιόρταζε ξεχωριστά. Το βράδυ της τυρινής φεγγοβολούσαν οι γειτονιές από τα καιγόμενα κέδρα, ενώ πολλοί κάτοικοι ντύνονταν καρναβάλια και συνέχιζαν το γλέντι ως την επαύριο -την Καθαρή Δευτέρα- που έβγαιναν μεταμφιεσμένοι στο κέντρο του χωριού. 

Καρναβαλιστές στη "Γιδαριά". Μερικές γυναίκες φοράνε την παραδοσιακή στολή. (Προσφορά: Θεόδωρος Δουβώρης).

    Τα πρωτεία σ' αυτό τα είχε ο "Κούκουρδας"¨με τους Κανδυλαραίους, Σουγιανναίους, Βουρτουραίους, Ζεστούληδες, Στεργιαννοπουλαίους κ.α. που με τις περίεργες μεταμφιέσεις τους, τα παρατραβηγμένα αποκριάτικα σατιρικά τραγούδια, και αστεία σκορπούσαν το γέλιο και τη χαρά σ' όλους τους παρευρισκομένους. 

Μασκαρεμένοι στον "Κούκουρδα". (Προσφορά: Άννα Χαπίτα).

    Καρναβάλια συνήθιζαν να γίνονται οι συγχωριανοί μας και στις γιορτές των Φώτων και τ' Αη Γιάννη 6-7 Γενάρη. Λογκατζιάρια τα ονόμαζαν".

    Έτσι, λοιπόν, κατά γειτονιά καίγονταν τα "κέθρα" το βράδυ της Κυριακής και την Καθαρή Δευτέρα όλο το χωριό μαζεύονταν στην πλατεία, στον Αγι' Ν'κόλα, όπου με σατιρικά τραγούδια, αυτοσχέδια θεατρικά, πιοτό και χορό διασκέδαζαν όλοι μαζί για πολλές ώρες, μέχρι το δειλινό και μετά μέχρι το βράδυ, στα καφενεία.

Καρναβάλια στην "Αλευριά", στις 5 Μαρτίου 1967. (Προσφορά: Στέφανος Μπλέτσας).

Τα νεότερα χρόνια...

    Τα νεότερα χρόνια δεν άλλαξαν και πολλά. Κι αυτό, ήταν το ευχάριστο... Καταλυτικό ρόλο έπαιξε εδώ ο Πολιτιστικός Σύλλογος "ΟΜΗΡΟΣ", ο οποίος βάζει τα "όργανα", θεσμοθετεί βραβεία, οργανώνει χορευτικά, στήνει θεατρικά, μ' άλλα λόγια είναι καταλύτης και μέτοχος. Αλλά, πάντα, βασικό ρόλο παίζει ο κόσμος. Άλλωστε, όπως, λέμε εμείς οι Θανατιώτες, "όλα με κόσμο γίνονται...". Ας τα δούμε, όμως,  με τη σειρά:

Μέχρι την Παρασκευή.

    Τον κύριο ρόλο τις μέρες πριν το τριήμερο της Αποκριάς τον είχαν οι πιτσιρικάδες. Κι αυτό γιατί, αρκετό καιρό πριν τις Αποκριές, επιδίδονταν σε μία όχι και τόσο "οικολογική" ασχολία, με τα σημερινά μέτρα και σταθμά: Το κόψιμο των κέθρων (όπως λέμε τους κέδρους στην Αθανάτη), από τις πέριξ του χωριού ράχες. Μάλιστα, υπήρχε ένας ιδιότυπος ανταγωνισμός, ποιός μαχαλάς θα έχει τα περισσότερα. Οργανώνονταν, λοιπόν, "επιχειρήσεις" μετά το σχόλασμα, με άκρα μυστικότητα. Κόβονταν, κουβαλιόταν, σέρνοντάς τα στους χωματόδρομους (τότε) και αποθηκεύονταν σε μέρη που οι αντίπαλοι δεν θα τα εντόπιζαν (αστρέχες, κατώια κ.λπ.), για το φόβο της κλοπής, αφού οι "καταδρομικές" και αστραπιαίες στη σύλληψη και εκτέλεση επιχειρήσεις για την αρπαγή των κέθρων μεταξύ μαχαλάδων δεν ήταν σπάνιο φαινόμενο και μερικές φορές συνοδεύονταν από χρήση βίας: ξύλο ,πετροπόλεμο και παρόμοια. Βέβαια, τα νεότερα χρόνια, καίγονταν όλα μαζί στην πλατεία, την Κυριακή το βράδυ.

Αικατερίνη και Βασιλική Θεοδ. Δουβώρη. (Προσφορά: Αικατερίνη -Καίτη- Δουβώρη)

    Το πρωί της Παρασκευής, όλοι η μαθητιώσσα νεολαία, μασκαρεμένοι, ανηφόριζαν ή κατηφόριζαν (ανάλογα με το μαχαλά διαμονής) προς το Σχολείο. Το προαύλιο μεταμορφώνονταν για κάποιες ώρες σε ένα απέραντο (για τη μικρή σωματική διάπλαση των μικρών) πεδίο μάχης μεταξύ καουμπόηδων, σερίφηδων, ινδιάνων, τσολιάδων, απροσδιόριστης προέλευσης βρακοφόρων και άλλων τινών, για τα δε κορίτσια σε έναν μεγάλο χορό μαγισσών, κολομπίνων, πριγκιπισσών και ότι άλλο βάζει νους.

Απόκριες στο προάυλιο του Παλιού Σχολείου, μπροστά στην Παναγία. Το χορό πίσω σέρνει ο δάσκαλος Πασχάλης Ηλιούδης. (Προσφορά: Χρυσούλα Σπυρούλη).

   Οι στολές περισσότερο αυτοσχέδιες και ανομοιόμορφες, καμωμένες με τη δημιουργική πρωτοτυπία των μανάδων. Βάψιμο με "κοκκινάδι" στα μάγουλα, αυτοσχέδια μουστάκια με κάρβουνο, κρόσια με σακούλες, παρδαλά "τούλια" και όλα τα σχετικά. Καψούλια και δυναμιτάκια, ανάκατα με δημοτικά και "ξένα" τραγούδια, σερπαντίνες και ατμόσφαιρα να μυρίζει μπαρούτι...

Ένας μικρός μαθητής της εποχής, ντυμένος τσολιάς, στην αυλή του Παλιού Σχολείου, μπροστά στο σπίτι του Καρακίτσιου (νυν Αντ. Μπελιά). 

    Το ραντεβού, μετά το σχόλασμα,  δίνονταν για το Σάββατο το βράδυ...             

Το Σάββατο.

    Το μισό χωριό "ντυμένο" (=μασκαρεμένο). Κυρίως, οι παρέες των μασκαράδων είναι γυναικείες. Σε καθεμία υπάρχει απαραίτητα ένας "κόκορας", για προστασία. Τα σπίτια των αρραβωνιασμένων δέχονταν ορδές μασκαράδων για να κεράσουν χαλβά. Οι στολές ένας αλλόκοτος συνδυασμός, ετερόκλητων ρούχων, καπέλων και υποδημάτων. Χαλβάς, και "σαμμένιος" (=με προσθήκη σουσαμιού) και "μπιλμπιδένιος" (=με προσθήκη στραγαλιών), σε ποσότητες μεγάλες. Το ίδιο και το τσίπουρο, το κρασί, και τα άλλα ποτά, τα "ευρωπαϊκά". Χορός, πειράγματα, ποτό, άσεμνες χειρονομίες, δάχτυλα, αγγούρια και καρότα να κραδαίνονται στον αέρα, με σαφή σεξουαλικά υπονοούμενα, χαλβάς και πάλι από την αρχή.

Καρναβάλια χορεύουν στην πλατεία. (Προσφορά: Στέφανος Μπλέτσας).

    Αφού η επίσκεψη στους αρραβωνιασμένους τελείωνε, έπαιρναν το λόγο τα καφενεία. Όλα, μηδενός εξαιρουμένου, αυτή τη μέρα "βογγούσαν"! Το γλέντι συνεχίζονταν μέχρι πρωίας, με τη συμμετοχή όλων. Μάλιστα, το αντρικό οχυρό, τα καφενεία, αυτή τη μέρα ήταν ανοιχτά και για γυναίκες, που είδαμε πριν ότι ήταν η "ψυχή" του εθίμου, "ντυμένες" κατά μαχαλά, με τον "κόκορα" επικεφαλής, να κρατά οπωσδήποτε μία φορτωτήρα για "το φόβο των Ιουδαίων".

Σε πρώτο πλάνο Στέφανος Βασ. Μπάτσικας, Βασ. Γεωργ. Σκάθαρος και Γεώργιος Αλ. Μπουζούκης, σε καφενείο τις Απόκριες στη Μελίβοια. (Προσφορά: Βάια Μπάτσικα). 

Την Κυριακή.

    Το πρωί της Κυριακής, δεν κυκλοφορούσε έξω ούτε "γάτα". Εξουθενωμένοι όλοι από το ξενύχτι του Σαββάτου, είναι ακόμα στα κρεβάτια τους. Ξεκουράζονται και αναμένουν το βράδυ.

Η πίστα στην πλατεία του Αγίου Νικολάου, αναμένει τους χορευτές, Απόκριες του 1983. Στο πλήθος, αν κοιτάξετε με προσοχή, πιθανόν να εντοπίσετε τον εαυτό σας. (Προσφορά: Βάια Μπάτσικα).

    Κάποιοι, όμως, εργάζονται. Κι όχι αθόρυβα! Αντίθετα, χαλάνε τον κόσμο με τα σκεπάρνια τους! Είναι τα μαστόρια που φτιάχνουν την ξύλινη πίστα στην πλατεία, για το χορό, που θα συνοδεύσει το κάψιμο των κέθρων, το βράδυ (κάπου αυτή έγινε τσιμεντένια, αργότερα, για να ξαναγκρεμιστεί πιο μετά). Αλλά όχι μόνο αυτοί. Μαζί τους εργάζονται και τα μέλη και το Δ.Σ. του "ΟΜΗΡΟΥ". Στήνουν τα μεγάφωνα και φωτίζουν το χώρο, έτσι ώστε όλα να είναι έτοιμα το βράδυ, όταν θα μαζευτεί στην πλατεία όλο το χωριό, για να σεργιανίσει το κάψιμο των κέθρων, αλλά και να "τσακωθεί" για μια στροφή στο γενικό χορό, που κρατούσε ως τις πρώτες μεταμεσονύκτιες ώρες.

Η κατάμεστη πλατεία καμαρώνει το χορευτικό του "ΟΜΗΡΟΥ". (Προσφορά: Βάια Μπάτσικα).

    Το χορό άνοιγε, συνήθως, το χορευτικό του Συλλόγου και τα κορίτσια του Δημοτικού που χόρευαν το γαϊτανάκι. Ακολουθούσε το άναμμα των κέθρων. Και μέσα στη χαοτική ατμόσφαιρα που δημιουργούσαν τα δυναμιτάκια, η ζέστη και ο καπνός από τα κέθρα που καίγονταν και "τα νησιώτικα" του Πάριου, (που έκαναν τότε θραύση, όπως όλοι θα θυμούνται) με την κασσέτα να παίζει πάντα πάνω από μια φορά, έμπαινε στο χορό όλο το χωριό. Κάποια στιγμή, οι μεγαλύτεροι, αποσύρονταν. Όχι, όμως, όλοι... Οι νέοι συνέχιζαν στα καφενεία, αλλά και στις καφετέριες, οι πιο μικροί, και όσοι αισθάνονταν πιο μικροί. Και κάποιοι, πιο λίγοι, ετοιμάζονταν για την "παράσταση", το "σόου" της άλλης μέρας, της Καθαροδευτέρας...

Κώστας Τσιαγκάλης, Τάκης Πασιάς και Βασίλης Τσιντζιράκος, στο "Καφέ-Όαση", των Τάκη Πασιά και Βασίλη Μπελιά. (Προσφορά: Τάκης Πασιάς και Βασίλης Νικ. Μπελιάς).

Την Καθαρά Δευτέρα.

    Όλοι ανέμεναν με λαχτάρα αυτή τη μέρα. Αν πούμε και ότι από το τέλος της περσινής Καθαράς Δευτέρας περίμεναν τη φετινή δεν είναι υπερβολή. Κι αυτό γιατί, κάποιοι "τύποι" με έμφυτο χάρισμα και πηγαίο ταλέντο και χιούμορ σατίριζαν τα πάντα, με τέτοιο κέφι και τόση ευστοχία, που όλοι έφευγαν κρατώντας την κοιλιά τους από τα γέλια. Και την κρατούσαν όχι μόνο όταν έφευγαν, αλλά και ώρες πολλές πριν, κατά τη διάρκεια των δρώμενων, βλέποντας το Βασίλη το Λυγγέρη, το Λάκη τον Αδαμούλη και την ακολουθία τους να επιδίδονται σε απερίγραπτα. φοβερά και τρομερά καμώματα.                  
    Και προς Θεού, τα δύο ονόματα που προανέφερα δεν είναι τα μοναδικά. Αυτοί οι δύο, όμως, ακόμα κι όταν δεν είχαν όρεξη, τα τελευταία χρόνια έβγαιναν στην πλατεία, έστω και μοναχοί τους, "αντιμέτωποι" με το αδηφάγο κοινό της πλατείας, ένα ολόκληρο χωριό που περίμενε απ'αυτούς γέλιο και σάτιρα, και στήριξαν το θεσμό, με νύχια και με δόντια.

Βασίλειος Λυγγέρης. (Προσφορά του ιδίου).

    Πιο παλιά ήταν κι άλλοι πολλοί, επώνυμοι κι ανώνυμοι. Πιο κοντά στις μέρες μας "λειψανδρία". Άλλοι λιποτάκτησαν, άλλοι "έφυγαν", κι ο θεσμός του Καρναβαλιού της Μελιβοίας, που είχε πάρει κάποτε "μυθικές" διαστάσεις, αφού έγινε γνωστός σε πανθεσσαλικό επίπεδο κι ακόμα παραπέρα, αποδείχτηκε ένα θηρίο αδύναμο, που ψυχορράγησε και τελικά υπέκυψε σε δυνάμεις ανώτερες...

Μασκαρεμένοι Θανατιώτες στην πλατεία την Καθαρά Δευτέρα. (Προσφορά: Στέφανος Μπλέτσας).

Σήμερα.

   Τα δρώμενα τα τελευταία δέκα χρόνια περίπου έχουν ατονήσει. Οι επισκέψεις σε αρραβωνιασμένους  λίγες, τα "κέθρα" κόβονται και κουβαλιώνται από υπαλλήλους του δήμου με μηχανικά μέσα, το κάψιμο το παρακολουθούν μερικές δεκάδες ανθρώπων χωρίς πολλές τυμπανοκρουσίες, την Καθαρή Δευτέρα μοιράζεται λαγάνα, φασολάδα και άλλα σαρακοστιανά, χωρίς καρναβάλια, σε μία ατμόσφαιρα κρύα. Και δεν είναι απ' τον Καιρό...

Και λίγα ακόμα από τα παλιά.

    Τα καλλιστεία, το καρναβάλι του 1982, ήταν αναμφισβήτητα το κορυφαίο δρώμενο από όσα το κοινό της Μελιβοίας παρακολούθησε τέτοια μέρα, τα νεότερα χρόνια. Η μις Μπέτη και η παρέα της, που δυσκόλεψαν τρομερά την κριτική επιτροπή των καλλιστείων για της ανάδειξη της "Σταρ Μελιβοίας 1982", έχουν περάσει πια στην ιστορία.

Ο Βάιος Ιωάν. Μπουζούκης στην "πασαρέλα" των "Καλλιστείων".  (Προσφορά του ιδίου).

    Δράστες οι Βασίλειος Νικ. Μπάτσικας (ο εμπνευστής), αλλά και η παρέα του: Γιάννης Λάμπος, Κώστας Βασ. Λαδάς, Βασ. Γ. Γκουντάρας, Βάιος Ζιούρκας, Βασ. Πενίκης, Βάιος Μπουζούκης, Γεώργ. Δημ. Πλατσάς και Κώστ. Καραμάνης, οι "διαγωνιζόμενες", αλλά η κριτική επιτροπή Βασ. Αντ. Μπάτσικας, Γιάννης Βασ. Λαδάς, Βασ. Γρηγ. Μπάτσικας, αλλά και η "βοηθός" της Μπέτυ, Βασ. Σκρέτας, που πέρασαν στην ιστορία, μαζί με τους προκατόχους τους.

Από τα "Καλλιστεία" το 1982. (Προσφορά: Βάιος Ιωάν. Μπουζούκης).

    Όντας δε οι νικητές του διαγωνισμού, απαρνήθηκαν το έπαθλο των 3.000 δραχμών (ποσό όχι ευκαταφρόνητο για την εποχή), που είχε θεσμοθετήσει ο "ΟΜΗΡΟΣ", (στον οποίο προήδρευε τότε ο Θωμάς Νικ. Βαλάρης), με το αιτιολογικό ότι "εαν αποδεχτούμε το βραβείο σας είναι σαν να κλέβουμε από εκκλησία".
    Δεν έλειπαν, όμως, και παραστάσεις με βαθύτερο νόημα και συμβολισμό, όπως το "κάψιμο" των πυραύλων Pershing (Πέρσινγκ), Cruise (Κρουζ) και SS-20, θέμα που απασχόλησε την επικαιρότητα της εποχής εκείνης, που οι μνήμες του ψυχρού πολέμου ήταν νωπές και ο φόβος των πυρηνικών πλανώνταν στην ατμόσφαιρα.

Βούλα Μπλέτσα, Ντίνα Μπελιά, Μίλτος Ζιάκας, Σταύρος Τσιάπανος, Γιώργος Ν. Βαλάρης, Γιάννα Παπαρίζου, Αντωνία Ευθυμίου, Πόπη Ευσταθίου, κ.α. καθ' οδόν για την πυρά με τους πυραύλους στον ώμο. (Προσφορά Βάιος Τσίνας). 

    Το σκετς, στο οποίο συμμετείχαν μαθητές του Γυμνασίου Μελιβοίας (που κι αυτό πέρασε στην ιστορία, ως άλλο ένα "σημείο των καιρών"), αν ενθυμούμαστε καλά απέσπασε βραβείο από τον "ΟΜΗΡΟ" (στον οποίο προήδρευε ο Βάιος Τσίνας), άλλη χρονιά, μάλλον το 1983.

Οι Ρώσικοι πύραυλοι SS-20 και οι Αμερικάνικοι Pershing (Πέρσινγκ) και οι Cruise (Κρουζ) καίγονται. Διακρίνονται η Χαρίκλεια Μπάτσικα, η Ντίνα Μπελιά, ο Σταύρος Τσιάπανος, η Γιάννα Παπαρίζου, η Αντωνία Ευθυμίου, ο Βάιος Τσίνας, τότε πρόεδρος στον "ΟΜΗΡΟ" και πίσω δεξιά (ο μικρός με το "πλακάτ") ο Πέτρος Γκουντιντάς. (Προσφορά Βάιος Τσίνας).

    Μετά από λίγα χρόνια, όπως προαναφέραμε το "Μελιβοιώτικο Καρναβάλι", άρχισε να φθίνει, μέχρι της τελικής του εξάλειψης.

ΠΗΓΕΣ:
Χρήσιμα στοιχεία αντλήθηκαν από τα βιβλία:
- "Μελίβοια - Αθανάτη", Τάκη Γιαν. Καρδάρα, Αθήνα 1986.
- "Η Αθανάτη στον Μεσοπόλεμο και την Αντίσταση", Γιώργου Ευθυμιάδη, Μελίβοια 2000.