Στοιχεία επικοινωνίας

Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο : npenintas@gmail.com

Τετάρτη 16 Μαρτίου 2011

Το μοναστήρι του Θεολόγου πάνω από τη Βελίκα της Μελιβοίας .

Η μονή τιμάται στη μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου ( Ευαγγελιστή και συγγραφέα της Αποκάλυψης ) και πανηγυρίζει στις 8 Μαΐου με πάνδημη συμμετοχή των Μελιβοιωτών , αλλά και πολλών κατοίκων της ευρύτερης περιοχής των παραλίων . Από τη μονή σώζεται το καθολικό ( σε καλή κατάσταση μετά και την παρέμβαση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας ) και ο περίβολος . Παλιότερα μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας και μέχρι αργά το απόγευμα ακολουθούσε πανηγύρι με φαγητά , μουσική και χορό .


 Στις μέρες μας εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα αντίστοιχες εκδηλώσεις , σε μικρότερη , όμως , κλίμακα συγκριτικά με τα παλιότερα χρόνια . Συνήθως διοργανώνονται εκδηλώσεις ( χορευτικά και μουσική από συγκροτήματα ) , προσφέρεται "το φαγητό του Αγίου", ενώ κάτω από τις βελανιδιές δυτικά της μονής σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους οι προσκυνητές ψήνουν , τρώνε και γλεντούν , μετά το πέρας της Λειτουργίας . 
Τάκης και Γιώργος Τσαλαβούρας , παπά-Στέφανος Βούρτουρας , στο πανηγύρι του Θεολόγου . ( Η φωτογραφία είναι προσφορά του Στεφ. Δημ. Τσαλαβούρα ) .  


Η θέση της Μονής .

    Βρίσκεται απέναντι από το κάστρο της Βελίκας , σε ένα πλάτωμα των υπωρειών της Όσσας . Σε ευθεία γραμμή δεν απέχει πάνω από 200 μέτρα από τη θάλασσα . Η τοποθεσία συνδυάζει αρκετά πλεονεκτήματα : εκπληκτική θέα , νερό ( απαραίτητο για τους μοναχούς που παλιά εγκαταβιούσαν στο μοναστήρι ) , βλάστηση πλούσια , καλλιεργήσιμες εκτάσεις πολύ κοντά . Στη μονή οδηγείται κανείς από τον παραλιακό δρόμο της Βελίκας , ακολουθώντας το δρόμο που οδηγεί στην ενδοχώρα , στο ύψος του θεάτρου της "Πλατανιάς" .
Το Καθολικό της Μονής του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου .


Αρχιτεκτονικά στοιχεία του Καθολικού .     
  
    "Σταυροειδής εγγεγραμμένος ( Ναός ) , φέρει στα Δυτικά νάρθηκα και απολήγει στα ανατολικά σε τρεις ημικυκλικές εσωτερικά και πολυγωνικές εξωτερικά αψίδες . Στα πλάγια διαμερίσματα του κυρίως ναού και του νάρθηκα φέρει ρηχούς θόλους - ασπίδες - ενώ η Πρόθεση και το Διακονικό καλύπτονται με τρουλίσκους . Στο εξωτερικό το μνημείο αλλάζει μορφή , γιατί οι στέγες δεν παρακολουθούν την εσωτερική διάρθρωση της ανωδομής , αλλά η κάλυψη γίνεται με αμφικλινείς και διασταυρούμενες στέγες , επάνω από τις οποίες υψώνονται οι τρεις τρούλοι . 
Ο κεντρικός τρούλος του Καθολικού της Μονής .
     Η τοιχοδομία είναι από αργιλοδομή εκτός από τους τρούλους και τις αψίδες του Ιερού , όπου χρησιμοποιούνται πωρόλιθοι και πλίνθοι" ( +Δημ. Αγραφιώτης - "Η ιστορική Μελίβοια" δανειζόμενος τον Νικ. Νικονάνο ) . Ιδιαίτερα επισημαίνεται η ενσωμάτωση ενός θωρακίου , που προέρχεται από παλότερο κτίσμα , εικονίζει ανάγλυφο διπλό σταυρό σε βαθμιδωτή βάση , που πλαισιώνεται από κληματίδα με σταφύλια και φέρει την επιγραφή "Στ(αυ)ροπήγιων του Οικουμενικού Πατρι(ά)ρχου" . Η σημασία του έγκειται στο ότι δηλώνει την απυθείας εξάρτηση της ( παλιότερης ) Μονής ( απ' την οποία , μάλλον , προέρχεται ) από το Οικουμενικό Πατριαρχείο .
Το ενσωματωμένο θωράκιο με την επιγραφή "ΣΤΑΥΡΟΠΗΓΙΟΝ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ" .

Ιστορικά στοιχεία της μονής .

    Το μοναστήρι φαίνεται να έχει τρεις φάσεις ζωής , σε τρεις διαφορετικές τοποθεσίες :
α . Μεσοβυζαντινή και υστεροβυζαντινή , τέλη 11ου αρχές 12ου αιώνα έως τον 14ο - 15ο αιώνα
β . Α΄ μεταβυζαντινή ( 1571 - 1776 )
γ . Β' μεταβυζαντινή ( 1776 - σήμερα )


Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος , συγγραφέας της Αποκάλυψης .  
    α . Η πρώτη φάση , σύμφωνα με τον Δημ. Αγραφιώτη , σχετίζεται και με την έλευση από την περιοχή , του Οσίου Χριστοδούλου , ο οποίος κατ' εντολή του Αλεξίου του Α' του Κομνηνού , ήρθε για να θέσει σε υπακοή σε ηγούμενο τους ελεύθερους ασκητές του Όρους των Κελλίων και να τους οργανώσει στο κοινοβιακό σύστημα , οι οποίοι ως τότε εγκαταβιούσαν χωρίς μοναχικό κανόνα . Το μοναστηριακό συγκρότημα βρισκόταν στη θέση Παλιοθεολόγος  , εκεί όπου βρέθηκε και η επιγραφή που περιγράφεται παρακάτω ( αλλά και σε άλλη ανάρτηση ) . Μάλλον ο όσιος απέτυχε αρχικά , ζήτησε απαλλαγή από την αποστολή του κι έφυγε στην Πάτμο , όπου ίδρυσε την ομώνυμη Μονή . Τελικά οι μοναχοί υπερκυψαν στον κανόνα και εδώ μάλλον οφείλονται οι τόσες πολλές μικρές μονές τα ερείπια των οποίων είναι κατάσπαρτα σ' όλη την περιοχή . Εδώ επίσης οφείλεται και ο θησαυρός των χρυσών νομισμάτων που έχει αναβρεθεί στην περιοχή .

Το Καθολικό της Μονής , από τον περίβολο .
     β . Η δεύτερη φάση ξεκινά το 1571 , αφού αυτό τεκμαίρεται από την επιγραφή , που προαναφέρθηκε . Την ίδια χρονολογία φέρει και χειρόγραφο Ευαγγέλιο , που βρίσκεται σε Αγιώτικο Ναό αφιερωμένο από το γιο του παπά - Θεόκλητου ( που φέρεται ως υπεύθυνος της Μονής από το 1781 έως το 1784 ) . Η παλιά θέση εγκαταλείπεται , ίσως λόγω έλλειψης πόσιμου νερού , ίσως λόγω σαθρού εδάφους και η μονή "μετακομίζει την τρέχουσα θέση της" .
    Στη φάση αυτή του μοναστηριού ανήκει , λοιπόν , και η επιγραφή που φιλοξενείται στην Αρχαιολογική συλλογή Μελιβοίας , που βρέθηκε στον αγρό του Νικολ. Χαρατσή ( ή Ζαχαρού ) και είναι του έτους 1571 μ.Χ. . Το κείμενο της επιγραφής έχει ως εξής :
"ΑΝΗΓΕΡΘΗ Ο ΘΕΙΟΣ Κ(ΑΙ) ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ Κ(ΑΙ) ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ Κ(ΑΙ)ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ / ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΟΣ ΚΥΡ ΙΩΑΣΑΦ ΠΡΩΤΟΘΡΟΝΟΥ Κ(ΑΙ) ΚΤΗΤΟΡΟΣ ΕΝ ΕΤΕΙ , ΖΟΘ .

ΙΝΔΙΚΤΙΩΝΟΣ ΙΔ."
ΖΟΘ ( δηλ. 7059 - 5508 = 1571 )

και αναφέρεται στην Α' μεταβυζαντινή φάση της μονής , σύμφωνα με τον +Δημ. Αγραφιώτη . 

    γ . Η  τρίτη φάση ξεκινά με την ανακαίνιση της μονής από τον ιερομόναχο Ιερόθεο , σύμφωνα με επιγραφή εντοιχισμένη στον περίβολο της μονής . Σταθμός το έτος 1847 , οπότε και κατασρτοφική πυρκαγιά δίνει καίριο πλήγμα στη μονή καίγοντας κτίρια και πολύτιμα έγγραφα . Η μονή ανακαινίζεται εκ νέου το 1851 ( κατά το Νικ. Νικονάνο το 1954 ) , οι εργασίες περαιώνονται το 1857 και  αγιογραφείται λίγο αργότερα αργότερα . Η αγιογράφηση ολοκληρώνεται το Μάιο του 1860 , σύμφωνα με επιγραφή στο Ιερό του Καθολικού . 
    Οι συμφορές δεν σταματούν εδώ και τον Αύγουστο του 1877 η Μονή εμπλέκεται σε μια εξέγερση εναντίον των Τούρκων . Όπλα και μαζί και επαναστάτες , μάλλον από λάθος αποβιβάζονται στην παραλία της Βελίκας , αντί για το σωστό προορισμό που ήταν η Πιερία . Με τη σύμφωνη γνώμη του ηγούμενου Ιωακείμ , μέρος από τον οπλισμό μεταφέρεται στη Μονή , ενώ τα περισσότερα εγκαταλείπονται στην άμμο . Οι τούρκοι πληροφορούνται το γεγονός από κάποιο ιερέα παπα - Αλέξη και με σημαντικές δυνάμεις φτάνουν στη Μονή . Ο ηγούμενος το σκάει από την υπόγεια σήραγγα , οι Θανατιώτες κρύβονται στο δάσος , ενώ οι προεστοί και όσοι άλλοι συνελήφθησαν γλιτώνουν μόνο μετά από παρέμβαση των μπέηδων της Λάρισας . Η Μονή , όμως , λαφυραγωγείται από τους αγριεμένους Τούρκους και τα λάφυρα ( εκκλησιαστικά βιβλία και σκέυη ) μεταφέρονται στη Λάρισα και παρουσιάζονται επιδεικτικά στους δρόμους της πόλης . Το 1888 η μονή διαλύεται . 

    Βέβαια , δέχτηκε κι άλλο πλήγμα αρκετά χρόνια αργότερα , αφού ο περίβολός της  που σωζόταν μέχρι κάποια χρόνια πριν , κατάρρει .

Η μονή πριν την κατάρρευση των κελλιών και των άλλων βοηθητικών κτισμάτων της . ( Η φωτογραφία είναι προσφορά του Στεφ. Δημ. Τσαλαβούρα ) .
    Στη θέση των κελλιών και στα δυτικά , κατασκευάζεται ένα πρόχειρο δωμάτιο για τη στέγαση των απαραίτητων , που σήμερα έχει κατεδαφισθεί .
Ο Θεολόγος στο βάθος . Στο προσκήνιο ο παπά-Κώστας Γαλλιώτας με μαστόρους από τη Μελιβοία (;)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ :
    Η Αρχαιολογική Συλλογή Μελιβοίας στεγάζεται στο κτίριο του Δημοτικού Σχολείου της Μελιβοίας και είναι επισκέψιμη στο κοινό . Η συλλογή φιλοξενεί και αρκετά άλλα ευρήματα της περιοχής π.χ. σπαράγματα τοιχογραφιών εξαιρετικής τέχνης από τη μονή στο Δερματά , πολλά νομίσματα διαφόρων ιστορικών περιόδων , που προσέφεραν πολλοί κάτοικοι που τα είχαν στην κατοχή τους , καθώς και άλλα που αγόρασε με έξοδά του ο πρώην Δήμος Μελιβοίας , μαρμάρινα διακοσμητικά τμήματα από ανασκαμένους ναούς της περιοχής κ.α. και θα παρατεθούν σε άλλη ανάρτηση . 


Θα συμπληρωθεί ...

Βιβλιογραφία :
"Η ιστορική Μελιβοία" , επ. Αρχιμ. Νεκτάριος Δρόσος .
"Η Μονή του Αγ. Ιωάννου του Θεολόγου στη Βελίκα της Μελίβοιας" , Δημ. Αγραφιώτης .

Θεσσαλικό Ημερολόγιο , Εκδ. Κώστας Σπανός .  
Τόμος 12  
"Μια επιγραφή από την Ανατολική Όσσα 1571" , Λάζαρος Δερηζιώτης . 
Τόμος 27  
"Ενθυμήσεις και επιγραφές από την Μελίβοια της Αγιάς 1732 - 1947" Στέφ. Κανδηλάρης . 

8 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

θα ηθελα να μαθω αν τελουνται γαμοι στο μοναστηρι του Ιωαννη Θεολογου

Νίκος Πενήντας είπε...

Αρμόδιος να απαντήσει είναι η Μητρόπολη Δημητριάδος, όπου υπάγεται η Μονή... Μπορείτε να αποταθείτε στον Αρχιερατικό Επίτροπο Αγιάς Αρχιμ. Νεκτάριο Δρόσο, στο τηλ. 2494022266

Ανώνυμος είπε...

Ευχαριστω πολυ για την βοηθεια σας .

Ανώνυμος είπε...

τελικα τελούνται γάμοι?

Ανώνυμος είπε...

τελικα τελούνται γάμοι?

Unknown είπε...

Όχι Ευχαριστώ

Unknown είπε...

Όχι Ευχαριστώ

Θεοδώρα Μπερτόλη είπε...

Θα ήθελα να μάθω αν τελούνται βαφτίσεις και αν ναι με ποιον μπορώ να επικοινωνήσω;