Βρύση μου μαλαματένια!

Για το νερό, τη χρησιμότητά του, την αξία του, την ανάγκη ορθολογικής χρήσης του και όλα τα σχετικά έχουν γραφεί και ειπωθεί πολλά. Παραμύθια, τραγούδια, θρύλοι, παροιμίες... Άλλα τόσα έχουν γραφτεί, ειπωθεί, παρουσιασθεί, αλλά κυριότερα έχουν τραγουδηθεί για τις βρύσες, που απλόχερα παρείχαν το νερό τους για χρήση από ζώα και ανθρώπους! Ποιος δεν έχει ακούσει κάποιο παραμύθι για το στοιχειό της βρύσης ή το τραγούδι του τίτλου: "Βρύση μου μαλαματένια, πως βαστάς κρύο νερό..." ή την έκφραση: "η στάμνα πολλές φορές παέι στη βρύση μα μια φορά σπάει", ή δεν έχει δει, έστω μια φορά, την εκπομπή "Του νερού τα παραμύθια".

Λίγα λόγια για τα κάλαντα...

Παραμονή Χριστουγέννων και, όπως πολλές εκατονταετηρίδες τώρα, θα ξεχυθούν στους δρόμους παιδάκια με τα τρίγωνά τους για να τραγουδήσουν ή να ψάλλουν, αν προτιμάτε, τα κάλαντα... Για την ετυμολογία της λέξης, τη γέννηση του εθίμου και άλλα τέτοια μπορείτε να διαβάσετε πολλά σε πολλά μέρη...

Των Αγίων Αποστόλων.

Δύο ιστορικές φωτογραφίες από τη γιορτή-πανηγύρι των Αγίων Αποστόλων μας παραχώρησε ο Δημήτριος (Τάκης) Βασ. Πλατσάς. Απεικονίζουν, μεταξύ άλλων και τον Ιωάννη Γάλλο, πρώην Δήμαρχο Καλλιθέας, με μέλη της οικογένειάς του, ο οποίος, όταν το επέτρεπαν οι συνθήκες και οι, πάντα πολλές, υποχρεώσεις του, επεδίωκε να μετέχει ως πανηγυριστής στη γιορτή που τελούνταν και τελείται στο γνωστό εξωκλήσι μας.

Το μνημόσυνο ενός εθίμου...

Όπως κάθε χρόνο, για πολλά-πολλά χρόνια, έτσι και φέτος στην πλατεία της Μελιβοίας τα κέθρα κάηκαν... Οι φωτογραφίες που ακολουθούν, μάλλον προβληματισμό μπορούν να δημιουργήσουν... Και μια πικρή γεύση, γιατί όλοι μας άλλες μνήμες έχουμε...

Την τρανή την Απουκριά...

Οι Απόκριες ήταν για τους Μελιβοιώτες η περίοδος που κανείς τους δεν θα ήθελε να λείπει από το χωριό. Ήταν. Γιατί εδώ και κάμποσα χρόνια, η αίγλη των ημερών ξέφτισε, τα έθιμα ατόνησαν, η συμμετοχή έφθασε στο ναδίρ... Δεν ήταν, όμως, τα πράγματα πάντα έτσι...

Το δωδεκαήμερο στην Αθανάτη (Μέρος Γ').

Και, αισίως, θα αναφέρουμε εδώ, μετά τα Χριστουγεννιάτικα και τα Πρωτοχρονιάτικα έθιμα, τα έθιμα που λάμβαναν χώρα την παραμονή των Φώτων και ανήμερα των Φώτων. Είχαμε, λοιπόν, "τα παλιά τα χρόνια" στην Αθανάτη τα "Λουγκατζιάρια", τα κάλαντα των Φώτων, αλλά και το αγίασμα των σπιτιών από τους ιερείς του χωριού. Μας έμειναν τα δύο τελευταία, αν και το προτελευταίο -τα κάλαντα-μάλιστα πνέει ήδη τα λοίσθια, αν δεν έχει εντελώς εκπνεύσει. Μας έχει, όμως, προκύψει μία νέα συνήθεια, η κατάδυση του Σταυρού στο λιμάνι του Αγιοκάμπου, η οποία γνωρίζει κάθε χρόνο όλο και μεγαλύτερη επιτυχία, αν κρίνουμε από τη συγκέντρωση του κόσμου.

Το δωδεκαήμερο στην Αθανάτη (Μέρος Β').

Μιας και κοντεύει να 'ρθεί η Πρωτοχρονιά, καλό είναι να συνεχίσουμε την περιγραφή των εθίμων του Δωδεκαήμερου στη Μελίβοια, για να τα θυμηθούν οι παλιότεροι και να τα μάθουν οι νεότεροι. Στα προηγούμενα αναφερθήκαμε στα έθιμα μέχρι και τα Χριστούγεννα. Εδώ θα περιγράψουμε αυτά που γίνονταν την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και ανήμερα. Πρέπει να σημειώσουμε ότι κάποια απ' αυτά διασώζονται και σήμερα, ενώ τα περισσότερα χάθηκαν στο πέρασμα των χρόνων.

Το δωδεκαήμερο στην Αθανάτη (Μέρος Α').

Λίγες μέρες μας χωρίζουν από τα φετινά Χριστούγεννα. Πολλά χρόνια μας χωρίζουν, όμως, από τις εποχές που διαδραματίζονταν αυτές τις αντίστοιχες μέρες στην Αθανάτη του χτες ήθη και έθιμα, χαμένα πια στη λήθη. Θα επιχειρήσουμε να τα παρουσιάσουμε εδώ, με τη βοήθεια της μνήμης, των αφηγήσεων των παλιότερων, παππούδων και γιαγιάδων, αλλά και τις χρήσιμες σημειώσεις του Μιλτιάδη Κιμ. Ευθυμιάδη, σημειώσεις που φύλαγε για χρόνια στα συρτάρια του, από την εποχή που δραστηριοποιούνταν στα δημόσια πράγματα της Μελίβοιας στον Πολιτιστικό Σύλλογο "Ο ΟΜΗΡΟΣ" και που ευγενικά και πρόθυμα μας παραχώρησε. 

Το πανηγύρι των Αγίων Αντωνίων της Αγιάς.

Τέτοιες μέρες στα παιδικά χρόνια όλων μας, μας διακατείχε μία γλυκιά προσμονή... Να 'ρθεί το "πανηγύρι των πανηγυριών", ο γνωστός "Αγιαντών'ς". Για όλους τους πιτσιρικάδες ήταν συνυφασμένο με το μαλλί της γριάς, με τους ατέλειωτους (έτσι φάνταζαν στα παιδικά μας μάτια) πάγκους με τα παιχνίδια (από τους οποίους σίγουρα κάποιος θα μας αγόραζε ένα παιχνίδι -συνήθως αυτοκινητάκι για τ'

Κουκούλι. Ο άσπρος χρυσός... (Μέρος Β').

Σε προηγούμενη ανάρτησή μας παρακολουθήσαμε την "εισαγωγή" της σηροτροφίας στην Αγιά, τη διάδοσή της σ΄όλη την επαρχία Αγιάς, καθώς και το σημαντικό ρόλο που έπαιξε το μετάξι (και το βαμβάκι) και η κατεργασία του στις μικρές οικοτεχνίες-βιοτεχνίες της περιοχής μας, και το εμπόριό του, κύρια εξαγωγικό, που έκανε τη σηροτροφία ένα σημαντικό πυλώνα οικονομικής ανάπτυξης.

Κουκούλι. Ο άσπρος χρυσός... (Μέρος Α').

Γενικά.

Όπως είδαμε σε προηγούμενη εισαγωγική ανάρτηση, οι Θανατιώτες ασχολήθηκαν με το κουκούλι για πολλές δεκαετίες. Το κουκούλι αποτέλεσε ένα σημαντικό πυλώνα, πάνω στον οποίο στηρίχθηκε η οικονομική ζωή και η ανάπτυξη πολλών χωριών της επαρχίας Αγιάς.

Εικόνες που χάνονται (Μέρος Β')... Στα παράλια.

Στην (τέως) κοινότητα Μελιβοίας ανήκουν και οι, πολυσύχναστες στις μέρες μας, παραλίες της Βελίκας, της Παλιουριάς, της Κουτσουπιάς και του Κόκκινου Νερού, που κατακλύζονται κάθε καλοκαίρι από παραθεριστές. Άλλοι απ' αυτούς είναι επισκέπτες για μία μέρα, άλλοι για παραπάνω χρονικό διάστημα σε κάποιο από τα πολλά ενοικιαζόμενα, ενώ άλλοι έχουν επιλέξει να κτίσουν εδώ το εξοχικό τους και θεωρούν τα παράλια δεύτερη πατρίδα τους.    

Εικόνες που χάνονται (Μέρος Α')...

Οι εικόνες που ακολουθούν, παραπέμπουν σε άλλες εποχές... Εποχές που σιγά-σιγά χάνονται και μόνο σαν γλυκιά ανάμνηση θα μείνουν στη μνήμη όσων τις έζησαν... Κάποιοι πιο προνοητικοί τις απαθανάτισαν και δεν μπορούμε παρά να σας τις χαρίσουμε...

Κουκούλι. Ο άσπρος χρυσός... (Εισαγωγή).

Εξαιρετικά διαδεδομένη ήταν στο χωριό μας, μέχρι πριν λίγα χρόνια, η εκτροφή μεταξοσκώληκα, το λεγόμενο κουκούλι. Τα πιο πολλά σπίτια, λοιπόν, "έβαζαν" κουκούλι, που αποτέλεσε για χρόνια μια άξια αναφοράς πηγή εσόδων για τους Μελιβοιώτες. Βέβαια, το κουκούλι εκτρέφονταν από παλιά και σε άλλα χωριά της επαρχίας, αλλά και στη Αγιά, όπως μας πληροφορεί ο Γιάν. Κορδάτος στο βιβλίο του με

Μονή του Θεολόγου. Φωτογραφίες από παλιότερες πανηγύρεις.

Πανηγυρίζει μεθαύριο Κυριακή 8 Μαΐου, ένα από τα πιο γνωστά μοναστήρια της περιοχής, η μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, πάνω από τη Βελίκα της Μελιβοίας. Για τον Ιωάννη το Θεολόγο δε χρειάζονται πολλά. Αυτός και η Παναγία "πρωταγωνιστούν" στην ακόλουθη σκηνή, στο Γολγοθά: «Ἰησοῦς οὖν ἰδὼν τὴν μητέρα καὶ τὸν μαθητὴν παρεστῶτα, ὃν ἠγάπα, λέγει τῇ μητρὶ αὐτοῦ: ΓΥΝΑΙ, ΙΔΟΥ Ο ΥΙΟΣ ΣΟΥ. Εἶτα λέγει τῷ μαθητῇ ΙΔΟΥ Η ΜΗΤΗΡ ΣΟΥ». Είναι, επίσης, και ο συγγραφέας της Αποκάλυψης, ως γνωστόν. 

Πρωτομαγιά...

Σήμερα όλοι θα ξεχυθούμε στην εξοχή για να "πιάσουμε" το Μάη... Έκφραση από τα παλιά που όλοι πρωί-πρωί πήγαιναν κάπου στην εξοχή (όχι βέβαια για ψήσιμο, φαγητό, οινοποσίες κ.λπ.) αλλά για να πιάσουν ένα κλαδί, συνήθως κρανιάς, να το τυλίξουν και γύρω από τη μέση τους, για να είναι γεροί σαν της κρανιάς το κλαρί για όλη τη χρονιά... Και, βέβαια, τότε ούτε λόγος για αργία! Ακολουθούσε εργασία, κανονικά, σαν να 'ταν "καθημιρ'νή". 

Κόκκινα αυγά και περδίκες...

Παλιό το έθιμο της βαφής των κόκκινων αυγών, με ποικίλες εξηγήσεις τόσο για τη γέννησή του, όσο και για τους συμβολισμούς του. Το ίδιο ποικίλες και οι μέθοδοι βαφής των αυγών, πριν την έλευση των προκατασκευασμένων χρωμάτων που πουλιούνταν και πουλιούνται στα μαγαζιά: παντζάρια, φλούδες κρεμμυδιού, φύλλα τριανταφυλλιάς κ.α..

Του Λαζάρου ...

Του Λαζάρου κοντεύει και τέτοια μέρα , οι κοπελίτσες του χωριού , οι "λαζαρίνες" , σε παρέες των δύο , των τριών ή των τεσσάρων , ( όχι όμως παραπάνω γιατί τα δοσίματα λιγόστευαν ! ) , ξεχύνονταν στα σοκάκια του χωριού με τα καλαθάκια τους ανά χείρας . Στολισμένα με πασχαλιές κι άλλα λουλούδια και , απαραίτητα , με μια τσουκνίδα . Τα τελευταία χρόνια και με αυτοσχέδια πλουμίδια καμωμένα με λαδομπογιά .... .